آمونیوم کلرید

آمونیوم کلرید ترکیبی شیمیایی و معدنی که دارای ساختار کریستالی است، آمونیوم کلراید نام دارد. این ترکیب به طور طبیعی و مصنوعی موجود است. کاربرد گسترده ای در صنایع غذایی، پزشکی، ساختارهای فلزی، ساخت باتری ها و بسیاری از موارد دیگر دارد. عمدتا به عنوان کود و در برخی از شیرین کننده ها استفاده می شوند.

در ادامه با خواص و کاربردهای این ماده بیشتر آشنا می شوید.

خرید آمونیوم کلرید :

برای خرید آمونیوم کلراید با کیفیت عالی و قیمت مناسب با کارشناسان ما در واحد فروش تماس بگیرید. با شیمی استور خریدی ایمن و مطمئن را تجربه کنید.

آمونیوم کلراید چیست؟

نشادر یا آمونیوم کلراید (ammonium chloride) با فرمول شیمیایی NH₄Cl که به صورت کریستال های بی رنگ یا سفید و بی بو وجود دارد، یک ترکیب شیمیایی معدنی است. نشادر به صورت طبیعی و مصنوعی وجود دارد و در صنایع غذایی، پزشکی و غیره کاربرد دارد.

خواص فیزیکی و شیمیایی

این ترکیب در آب، آمونیاک و هیدرازین محلول است. در اثر انحلال آن در آمونیاک، محلول اسیدی ملایم ایجاد می کند. همچنین در استون کم محلول و در حلال هایی مانند دی اتیل اتر و اتیل استات نامحلول است. آمونیاک سال (Sal ammoniac) شکل و نام نوع طبیعی نشادر است که در اثر سوختن تکه ها و پسماندهای زغال سنگ و تراکم گازهای مشتق شده از آن ها ایجاد می شود. ساختار آن در شکل زیر مشاهده می شود و مشابه نمک هم خانواده ی آن آمونیوم بروماید است. برخی واکنش های این ترکیب مانند انحلال آن در آب و واکنش آن با باریم هیدروکسید به صورت اندوترمیک است. برخی از خواص فیزیکی این ترکیب در جدول زیر آورده شده است:

فرمول مولکولی	NH4Cl
cas no	12125-02-9
جرم مولکولی	۵۳.۴۹ g/mol
شکل ظاهری	کریستال های جامد سفید رنگ و بی بو
چگالی	۱.۵۱۹ g/ml
دمای تخریب (۱ اتمسفر)	337.6ºC
حلالیت	محلول در آب، آمونیاک و هیدرازین

روش تولید آمونیوم کلراید

همانطور که گفته شد این ماده به صورت طبیعی در طبیعت و سنگ های معدنی وجود دارد. کلرید آمونیوم به طور طبیعی در مناطق آتشفشانی ساخته می شود و روی سنگ های آتشفشانی در نزدیکی دریچه های خروج دود (فومارول) ایجاد می شود. بلورها مستقیماً از حالت گازی رسوب می کنند و به دلیل اینکه به راحتی در آب حل می شوند، عمر کوتاهی دارند.

اما این ترکیب به صورت مصنوعی نیز قابل تهیه است. این ترکیب محصول فرآیند سولوی ای است که در واکنش تولید کربنات سدیم استفاده می شود. در طی این فرآیند نشادر به عنوان محصول جانبی تولید می شود. معادله واکنش آن به صورت زیر است:

CO₂ + 2NH₃ + 2NaCl + H₂O –> 2NH₄Cl + Na₂CO₃

این فرآیند علاوه بر اینکه روش مناسبی برای تولید کلرید آمونیوم و کربنات سدیم است، به منظور کاهش رهایش آمونیاک در فرآیندهای صنعتی نیز استفاده می شود.

در روش دیگر به منظور تولید تجاری این ترکیب، از واکنش آمونیاک و گاز هیدروژن کلرید یا هیدروکلریک اسید (محلول در آب)‌ استفاده می شود. معادله واکنش آن به صورت زیر است:

NH₃ + HCl –> NH₄Cl

واکنش های آمونیوم کلراید

در ادامه برخی از واکنش های رایج این ماده را بررسی خواهیم کرد.

واکنش تجزیه حرارتی

اگر نشادر را حرارت بدهیم،‌تجزیه شده و گاز آمونیاک و هیدروژن کلرید تولید می کند:

NH₄Cl –> NH₃ + HCl

واکنش با بازهای قوی

کلرید آمونیوم می تواند با بازهای قوی مانند هیدروکسید سدیم واکنش بدهد و در نتیجه آن آب، نمک و آمونیاک تولید کند.

NH₄Cl + NaOH –> NH₃ + NaCl + H₂O

به طور مشابه این ماده می تواند با کربنات فلزات قلیایی در دمای معمولی واکنش دهد و آمونیاک و کلرید فلزات قلیایی را تشکیل دهد. معادله واکنش آن به صورت زیر است:

2NH₄Cl + Na₂CO₃ –> 2NaCl + CO₂ + H₂O + 2NH₃

هنگامی که کلرید آمونیوم با هیدروکسید پتاسیم، گازی بی رنگ با بوی تند واکنش می دهد، آمونیاک آزاد می شود. واکنش به شرح زیر است:

KCL + NH3 + H2O –> NH4CL + KOH

واکنش با آمونیاک

با مخلوط آمونیاک و کلرید آمونیوم می توان یک محلول بافر تهیه کرد. دلیل آن این است که وقتی آمونیاک و کلرید آمونیوم جدا می شوند، یک باز مزدوج و اسید ضعیف تولید می کند. در اینجا، یک باز مزدوج تولید می شود و اسید ضعیف با یکدیگر مخلوط می شوند و یک محلول بافر تولید می کنند.

واکنش با کلرید روی:

این ترکیب با کلرید روی (قیمت خرید کلرید روی) واکنش می دهد و پس از تشکیل دو نمک (NH₄)2ZnCl₄  و  (NH₄)3ClZnCl و قرار گرفتن در معرض حرارت، اسید کلریدریک آزاد می کند.

موارد مصرف آمونیوم کلراید

این ماده کاربردهای جالبی در صنایع مختلف دارد که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.

کشاورزی

عمده کاربرد این ترکیب به عنوان منبع نیتروژن در کودهایی مانند کلرو آمونیوم فسفات است. برنج و گندم در آسیا عمده محصولات زراعی هستند که از این کود برای آن ها استفاده می شود.

فلزکاری

از این ماده به عنوان شار در آماده سازی فلزات برای قرار دادن روکش روی آن، گالوانیزه و لحیم کاری مورد استفاده قرار می گیرد. برای این منظور، آن را به صورت بلوک در فروشگاه های سخت افزاری برای استفاده در تمیز کردن نوک لحیم کاری به فروش می رسانند و همچنین می توان آن را به صورت شار در لحیم کاری قرار داد.

کاربرد آمونیوم کلراید در پزشکی

به عنوان داروی ضد سرفه و خلط آور از آمونیوم کلراید در دیفن هیدرامین و شربت های ضد سرفه استفاده می کنند. خاصیت خلط آوری آن ناشی از عمل تحریک کنندگی آن روی مخاط برونش است که موجب تولید مایع اضافی در دستگاه تنفسی می شود و سرفه را راحت تر می کند. نمک های آمونیوم محرک مخاط معده هستند و باعث تهوع و استفراغ می شوند.

در پزشکی از این ترکیب به عنوان عامل اسیدی کننده سیستماتیک در درمان آلکالوز،‌متابولیک شدید،‌در آزمایش های اندازه گیری میزان اسید خوراکی به منظور تشخیص اسیدوز لوله ای دییستال کلیه، جهت حفظ اوره در pH اسیدی ادرار و در درمان برخی از اختلالات دستگاه ادراری استفاده می شود.

غذا

به عنوان افزودنی غذایی مخمر در پخت نان و به عنوان عامل اسیدی کننده عمل می کند. همچنین یک مکمل غذایی برای دام و در محیط تغذیه ای برای مخمرها و بسیاری از میکرواورگانیسم ها است. از طرفی این ماده یک شیرین کننده در پخت شیرینی و کوکی به منظر ترد کردن و طعم دادن به آن استفاده می شود.

آزمایشگاه

کلرید آمونیوم به عنوان کاهنده دما در حمام های خنک کننده استفاده می شود. محلول های کلرید آمونیوم با آمونیاک به عنوان محلول های بافری استفاده می شوند.

در باستان شناسی از رسوب بخار آن روی فسیل ها استفاده می شود که یک لایه سفید درخشان می سازد و براحتی جدا می شود و نسبتا بی ضرر است. همچنین در عکاسی به منظور حذف بازتاب روی شیشه و نمونه های مشابه کاربرد دارد. در سنتزهای آلی از محلول اشباع NH₄Cl برای متوقف کردن مخلوط های واکنش استفاده می شود.

باتری ها

در اواخر قرن بیستم، از این ماده در محلول آبی به عنوان الکترولیت در سلول های Leclanche استفاده می شد. از این سلول ها در تاسیسات تلفن مشترکین به عنوان باتری مورد استفاده تجاری قرار می گیرد. این سلول ها بعدا به باتری های روی-کربن تبدیل شدند که به عنوان الکترولیت استفاده می کنند.

صنایع آرایشی

آمونیوم کلرید یک عامل آنتی استاتیک و نگهدارنده و همچنین یک امولسیفایر است. بسیاری از محصولات مراقبت شخصی حاوی کلرید آمونیوم هستند. این ماده به شامپوها، رنگ موها، صابون مایع دست و شستشوی بدن اضافه می شود تا کف غلیظ تری ایجاد کند و خود محصولات ضخیم تر و چسبناک تر شوند.

کاربرد آمونیوم کلراید در شوینده ها

کلرید آمونیوم یک ماده فعال در مواد ضدعفونی کننده است که به طور گسترده در صنعت شوینده ها استفاده می شود. این ضد عفونی کننده ها به دلیل اثربخشی در برابر میکروب ها، باکتری ها و ویروس ها محبوب هستند. سمیت نسبتا کم آنها در رقت مناسب، بوی کم و ماندگاری طولانی دارند.

صنایع نساجی و چرم

کلریدهای آمونیوم در صنعت نساجی و چرم در رنگرزی، دباغی، چاپ پارچه و درخشندگی پنبه مورد استفاده است.

خوراک حیوانات خانگی و دام ها

کلرید آمونیوم به عنوان یک تنظیم کننده اسیدیته خوراک برای گاو، گوسفند، سگ و گربه استفاده می شود.این ماده به طور موثر pH ادرار را در نشخوارکنندگان، سگ ها و گربه ها کاهش می دهد.

عوارض، خطرات و MSDS آمونیوم کلراید

پیش از کار با این ماده نکات ایمنی را مطالعه و رعایت کنید.

• چشم: باعث سوزش چشم می شود. بلافاصله چشم ها را با آب فراوان برای حداقل 15 دقیقه شستشو دهید، گه گاه پلک بالا و پایین را بلند کنید.
• پوست: ممکن است باعث تحریک پوست شود. در صورت جذب از طریق پوست ممکن است مضر باشد. بلافاصله پوست را با آب فراوان به مدت حداقل 15 دقیقه در حالی که لباس ها و کفش های آلوده را برداشته اید، بشویید.
• بلع: بلع این ماده مضر است و باعث تحریک دستگاه گوارش می شود. ممکن است با اسیدوز باعث مسمومیت سیستمیک شود. استفراغ را تحریک نکنید. فوراً از کمک های پزشکی استفاده کنید. با مرکز کنترل سم تماس بگیرید.
• استنشاق: اگر گرم شود، گرد و غبار یا بخار آن ممکن است باعث تحریک دستگاه تنفسی شود. دود کلرید آمونیوم ممکن است باعث ایجاد حساسیت شبه آسم شود. قرار گرفتن در معرض آن ممکن است باعث حملات آسم با تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه و یا سفت شدن قفسه سینه شود. بلافاصله به هوای تازه منتقل کنید. اگر تنفس مشکل است، اکسیژن بدهید. کمک پزشکی دریافت کنید. در صورت بلعیدن یا استنشاق ماده از احیاء دهان به دهان استفاده نکنید. تنفس مصنوعی را با کمک یک ماسک جیبی مجهز به دریچه یک طرفه یا سایر دستگاه های تنفسی مناسب مناسب ایجاد کنید.

با رعایت نکات ایمنی خطرات ناشی از کار با این ماده را کنترل کنید.

 

جمع بندی آمونیوم کلرید :

نشادر با نام علمی آمونیوم کلراید یک ترکیب شیمیایی معدنی با فرمول NH₄Cl است. این کریستالی های سفید یا بی رنگ و بی بو به صورت طبیعی یا مصنوعی وجود دارد. از آن در صنایعی مانند کشاورزی، غذایی، پزشکی و آرایشی بهره می برند.

سوالات متداول

آیا آمونیوم کلرید برای انسان ها مضر است؟

این ماده می تواند باعث بروز آلرژی شبه آسم شود. حملات آن نیز به صورت تنگی نفس، سرفه و خس خس سینه است. همچنین این ماده می تواند بر کلیه ها اثرات منفی بگذارد.

آیا آمونیوم کلرید خوراکی ایمن است؟

غلظت های مجاز مورد استفاده از این ماده در صنایع غذایی بی خطر است.

آیا آمونیوم کلرید با فلزات واکنش می دهد؟

بله، این ماده با اکسیدهای فلزات واکنش می دهد و کلریدهای فلزی را می سازد.

آیا آمونیوم کلرید قابل احتراق است؟

خیر این ماده قابل اشتعال نیست.

ترکیب آمونیوم کلرید و سفید کننده باعث بروز چه واکنشی می شود؟

ترکیب این مواد با یکدیگر باعث تولید گاز سمی به نام کلرامین می شود که علائمی مانند سرفه و حالت تهوع را ایجاد می کند.

نویسندگان

ابراهیم میران ، کارشناس توسعه خاک